«Ի՞նչ է մարդը, ի՞նչ է ուզում»

1904, օգոստոսի 15, Ալեքսանդրապոլ

Սրանից մի 12 օր առաջ հինգ ընկերով Աղեքսանդրապոլից առավոտյան՝ նստած լավ ձիեր, ճանապարհ ընկանք դեպի Արագածի հավիտենական ձյունափառ լեռնագագաթը. երեկոյան հասանք մի գյուղ և գիշերեցինք մի ընկեր-գյուղացու տանը. մյուս օրը այդ գյուղացու և ուրիշների հետ ճանապարհ ընկանք. ձիով և ոտքով. շա՜տ դժվար էր ճանապարհը՝ սար ու ձոր, քար ու ժայռ, բայց չափազանց գեղեցիկ էր:

...Երգելով, ձիերը քշելով, լճերի մեջ լողանալով գնում էինք . երեկոյան հասանք լեռան գագաթի անմիջապես տակը, ուր ձիով չի կարելի մի քայլ անել նույնիսկ:

Գիշերեցինք քուրդ հովիվների վրանում և առավոտ կանուխ ոտքով սկսեցինք բարձրանալ գագաթը...Կեսօրին լեռան գլխումն էինք, հրացանի որոտմունքով ողջունեցինք մեր վերելքը. արծիվները շփոթված պտույտ գործեցին մեր գլխավերևը, միայն երկինքը և արևը մնացին լո՛ւռ, անտարբե՛ր և ազա՛տ...

Սկսում ես ընկնել մտածմունքի մեջ...Ի՞նչ է մարդը, ի՞նչ է նրա հոգին, ի՞նչ է ուզում, ինչո՞ւ է մեռնում. որքան լավ է ապրել ու բարձունքում երազել և հավերժ մտածել...

Բայց մահ կա, բայց մարդը այս չնչին ավազից, որ այս ժայռի վերա է, ավելի կարճ կյանք ունի. այս ձյունից ավելի շո՜ւտ է հալչում... Եվ տխրում ես. հիշում ես սիրած մարդկանց, ահա՛ ընկերներդ՝ մեռած, սպանված, բանտում՝ երևում են աչքիդ ու գնում, ահա մայրդ, սիրածդ աղջիկը՝ գնացին...և դու մնում ես լեռան գլխին մենակ և փայլուն...

Մի րոպե սիրտդ թռչում է արծվի պես, և ուխտում ես՝ լինել միշտ ազատ, բա՛րձր, հզո՛ր, սո՛ւրբ, մենակ և քաջ. ձգտել կատարելության, իդեալի և մեռնել ադամանդյա բարձունքում, երկնքին մոտ, Աստծո ձեռքերի վերա...

Մնացինք մի երեք ժամ լեռան գլխին, հանգստացանք, մի քիչ հաց կերանք, կոնյակ խմեցինք. մրսում էինք. ձյուն ու սառույց ծծեցինք և սկսեցինք իջնել...

Ավետիք Իսահակյան

(Նոր Նախիջևանցի իր ծանոթուհի Եվգինե Թիթրյանին գրած նամակից)

Կարլ Յալանուզյանի ֆեյսբուքյան էջից

Մեկնաբանություններ